Λαογράφοι Α΄2

Λαογράφοι Α΄2 (σελ. 48-79)

Άγγελος Κολυβέρης, Γρηγόρης Ευσταθιάδης, Γιώργος Ζάφτης, Έρρικα Κλαουδάτου, Δήμητρα Κολυλέκα

                      

Τοπικές λαϊκές δοξασίες – θρύλοι – παραδόσεις

                        

• Στη Κρήτη υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν πολλά ήθη και έθιμα, τα όποια πίστευαν, πιστεύουν και θα συνεχίσουν να πιστεύουν πολλοί άνθρωποι. Πριν αρκετά χρόνια, στη Κρήτη υπήρχε το έθιμο των προλήψεων, δηλαδή κάποιων αντιλήψεων που άγγιζαν το μεταφυσικό και φανταστικό στοιχείο. Τέτοιου είδους προλήψεις υπήρχαν πολλές. Για παράδειγμα, ότι οι ναυτικοί είχαν δει γοργόνες.
• Στη Βιάννο, όπου έχει πολλά νερά και πολλά δέντρα, κάθε ποτάμι και κάθε αυλάκι έχει Νεράιδες. Και στο Λασίθι, και σε πολλές μεριές, όπως μάλιστα στη βρύση κοντά στου Τζερμιάδου, έχει πολλές Νεράιδες και πολλούς Νεράιδους. Στο Μιραμπέλο, κάτω από το χωριό Κρητσά, στα νοτιοανατολικά του λιμανιού τ’ Αγίου Νικολάου, είναι ένας από τους αρμυρούς ποταμούς. Εκεί, στα καθάρια νερά του Αρμυρού, βγάζουν τ' άσπρα τους τα φορέματα και κολυμπούν και βουτούν πανέμορφες Νεράιδες με την κυρά τους, οι νεράιδες οι βουνίσιες και οι θαλασσινές (Κάλαμαι). Οι βουνίσιες εχθρεύονται πολύ τις θαλασσινές και κάθε Σάββατο βράδυ κατεβαίνουν από τα βουνά κι οι θαλασσινές βγαίνουν από τη θάλασσα και πολεμούν. Αν νικήσουν οι βουνίσιες, χαρά σ’ εκείνον το βουνίσιο που θα απαντήσουν στο δρόμο τους όταν γυρίζουν στα βουνά, του κάνουν χίλια καλά. Αν τύχει όμως μπροστά τους κανείς θαλασσινός, αλίμονο του! Το ίδιο κάνουν κι οι θαλασσινές, όταν νικήσουν: περιποιούνται τους θαλασσινούς και κατατρέχουν τους βουνίσιους. Τις είδαν και πολλοί άλλοι, ακόμη και παπάδες.

Θρησκευτική πίστη- συνήθειες, γιορτές, συμβολισμός βαπτιστικών ονομάτων κ.ά.

•         Πριν την Ανάσταση όλα τα παιδιά του χωριού μαζεύουν ξύλα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να καεί και τα αφήνουν στο προαύλιο της εκκλησίας. Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή έχουν ένα σκιάχτρο με ένα παλιό κουστούμι που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας και την ώρα που ο παπάς λέει το ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ βάζουν φωτιά και τον καίνε

•         Παραδοσιακό έθιμο είναι ο κρητικός γάμος και  η κρητική βάφτιση, ξεχωριστές εκδηλώσεις που μπορεί να διαρκέσουν αρκετές μέρες, ώστε να εκδηλωθεί πλήρως η χαρά των φίλων και των συγγενών. Διατηρώντας πολύ στενούς τους οικογενειακούς δεσμούς δίνουν κατ' αρχήν μεγάλη έμφαση στην έγκριση και συμμετοχή της οικογένειας. Ο πατέρας και αρχηγός της οικογένειας είναι ο υπεύθυνος για την έγκριση του γάμου και το μελλόνυμφο ζευγάρι οφείλει, όχι μόνο να ακολουθήσει την συμβουλή του αλλά και να αποδεχτεί την πιθανή αντίθετη γνώμη του. Πολύ παλιότερα, μετά την επίσημη έγκριση του πατέρα, με την παρουσία παπά, πραγματοποιούνταν η τελετή την μνηστείας και, αφού συντασσόταν το προικοσύμφωνο, που όριζε τις οικονομικές λεπτομέρειες του γάμου, οριζόταν η ημερομηνία του μυστηρίου

•         Ακολουθεί το "κάλεσμα", όπου προσκαλούνται όλοι. Μέχρι την ημέρα του μυστηρίου οι συγγενείς και φίλοι στέλνουν δώρα, τα λεγόμενα "κανίσκια" που είναι ένα καλάθι με λάδι, τυρί, κρασί και πατάτες. Την παραμονή όλοι βοηθούν τους "προικαδόρους" στη μεταφορά των προικιών της νύφης στο σπίτι του γαμπρού. Τα φορτώνουν πάνω σε στολισμένα άλογα που ακολουθούνται από την πομπή συγγενών και φίλων, ενώ ακούγονται πυροβολισμοί και κρητικές μαντινάδες.

•         Σε όσους συμμετέχουν στη προετοιμασία του γάμου προσφέρονται νόστιμες σπιτικές δίπλες με μέλι και η περίφημη κρητική κουλούρα με τον υπέροχο στολισμό, που φτιάχνεται μόνο σ' αυτές τις περιπτώσεις. Η τελετή ξεκινά με πομπή από το σπίτι του γαμπρού που συνοδεύεται από μαντινάδες και τουφεκιές και καταλήγει στο σπίτι της νύφης

•         Εκεί μια μαντινάδα τραγουδισμένη από γλυκιά γυναικεία φωνή πείθει την οικογένεια της νύφης να ανοίξει την πόρτα που μέχρι τότε παραμένει κλειστή. Αφού ανταλλάσσονται φιλιά και ευχές, το χτύπημα της καμπάνας ειδοποιεί τους μελλόνυμφους πως πρέπει να κατευθυνθούν προς την εκκλησία

•         Μετά τη τελετή, το ζευγάρι φτάνει στο σπίτι του γαμπρού, όπου η μητέρα του ταΐζει τη νύφη μοσκοκάρυδο και χαράζει σταυρό στη πόρτα, ενώ η νύφη χύνει μέλι στην είσοδο και σπάει ένα ρόδι, για να γίνει ο γάμος γλυκός σαν το μέλι και καρπερός σαν το ρόδι. Το γλέντι ξεκινά με τραγούδια που λέει πρώτο το ζευγάρι και συνεχίζεται με χορό και φαγοπότι που φτάνουν μέχρι το πρωί.

Γεωγραφία

•         Ο Δήμος Κόφινα ήταν δήμος του νομού Ηρακλείου που συστάθηκε με το πρόγραμμα Καποδίστριας από τη συνένωση παλαιότερων κοινοτήτων της περιοχής, που αποτέλεσαν στη συνέχεια τα δημοτικά διαμερίσματα του δήμου. Λειτούργησε την περίοδο 1999 -2010, οπότε και καταργήθηκε με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης και εντάχθηκε στον νέο δήμο Γόρτυνας. Βρισκόταν στο νότια του νομού Ηρακλείου και είχε σαν έδρα του το χωριό Ασήμι. Το νότιο τμήμα του δήμου βρεχόταν από το Λιβυκό πέλαγος. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είχε συνολικά 5.338 κατοίκους και έκταση 144.768 στρέμματα.

•         Η θέση, η ποικιλία υψομέτρου, η έκταση και το κλίμα της Κρήτης, έχουν ευλογήσει αυτό το νησί με μία θαυμάσια ποικιλομορφία λουλουδιών και φυτών. Ακόμη, το νησί είναι πλούσιο σε καστανιές, βελανιδιές, κυπαρίσσια, φοίνικες, κέδρους και πολλές ελιές (αφού, το ελαιόλαδο είναι το βασικό προϊόν που παράγει).

•         Υπάρχουν επίσης, περισσότερα από 140 διαφορετικά είδη φυτών και άγριων χόρτων, τα οποία είναι ενδημικά (δηλαδή δεν υπάρχουν πουθενά αλλού). Επί προσθέτως, η Κρητική χλωρίδα είναι ιδιαίτερα πλούσια σε βότανα και φαρμακευτικά φυτά όπως ρίγανη, θυμάρι και λίβανο. Ακόμη, υπάρχει και μια καταπληκτική ποικιλία λουλουδιών στην Κρήτη όπως τουλίπες, κυκλάμινα, ορχιδέες κτλ. Βέβαια, λόγω του κλίματος και της έκτασης του εδάφους η περίοδος άνθησης διαρκεί περισσότερο από 6 μήνες ( από το Μάρτιο μέχρι το Σεπτέμβριο )

Μαγειρική

Σκαλτσούνια (από το Καστέλι της Κρήτης)

Η παράδοση στην Κρήτη λέει: «Σερβίρονται μόνο σε χαρές, όπως σε γάμους, βαφτίσια και προσφέρονται σε αγαπημένους καλεσμένους μόνο με ρακή». Οι νοικοκυρές ετοιμάζουν ακόμα και σήμερα αυτά τα σκαλτσούνια, όταν περιμένουν στο σπίτι καλεσμένους που αγαπούν πολύ. Η παρουσία τους φανερώνει αγάπη, φιλία και φιλοξενία.

Υλικά

Γέμιση

•         250 γρ μυζήθρα αλατισμένη

•         25 γρ δυόσμος τριμμένος

•         2 αυγά, λίγο πιπέρι

•         25 γρ βούτυρο κατσικίσιο

•         Σησάμι

Φύλλο

•         1 κιλό αλεύρι σκληρό

•         2 αυγά

•         λίγο λάδι, νερό χλιαρό

Εκτέλεση

Ανακατεύουμε όλα τα υλικά μαζί με το ένα αυγό και λίγο βούτυρο. Ανοίγουμε το φύλλο λεπτό και το κόβουμε σε λουρίδες για τετράγωνο δίπλωμα ή σε στρογγυλά μικρά με τη βοήθεια ενός πιάτου καφέ. Γεμίζουμε τα σκαλτσουνάκια, τα τοποθετούμε σε λαδωμένο ταψί, τα αλείφουμε με αυγό και τα ραντίζουμε με Σησάμι. Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 180 βαθμούς Κελσίου, για εικοσιπέντε (25) λεπτά.

Γλυκό Τριαντάφυλλο

Υλικά

•         100 gr. ροδοπέταλα από εκατόφυλλα μαγιάτικα τριαντάφυλλα

•         500 gr. ζάχαρη

•         200 gr. νερό

•         1 κουταλάκι του γλυκού ξινό

Εκτέλεση

•         Αφαιρούμε τα ροδοπέταλα από τα τριαντάφυλλα.

•         Ζυγίζουμε τα ροδοπέταλα και τα πλένουμε προσεκτικά ως εξής: τα τοποθετούμε σε βαθύ σκεύος με αρκετό νερό. Αφού τα ξεπλύνουμε, τα στραγγίζουμε.

•         Σε μικρή κατσαρόλα ρίχνουμε το νερό και τη ζάχαρη. Τοποθετούμε την κατσαρόλα σε υψηλή θερμοκρασία και αφήνουμε το μίγμα να βράσει για 1 λεπτό (μετράμε 1 λεπτό από τη στιγμή που το νερό αρχίσει να κοχλάζει).

•         Προσθέτουμε τα ροδοπέταλα και το ξινό. Αφήνουμε το μίγμα να βράσει ακόμη 6 λεπτά.

•         Αποσύρουμε την κατσαρόλα από το μάτι της κουζίνας και αφήνουμε το γλυκό να κρυώσει.

•         Τοποθετούμε το γλυκό σε αποστειρωμένο και στεγνό βαζάκι.

Βυσσινάδα

Υλικά

•         1 κιλό βύσσινο

•         1 κιλό ζάχαρη

•         2-3 κουταλάκια χυμό λεμονιού

Εκτέλεση

•         Πλένουμε τα βύσσινα, αφαιρούμε τα κοτσάνια τους και τα στίβουμε μέσα σε τρυπητό να βγει όλος ο χυμός τους.

•         Ξεπλένουμε τις φλούδες και τα κοτσάνια με λίγο νερό και το ρίχνουμε στο χυμό.

•         Βάζουμε το χυμό με τη ζάχαρη να βράσει και να δέσει σε σιρόπι, όχι πολυ πηχτό σαν των γλυκών του κουταλιού.

•         Προσθέτουμε στο τέλος και το χυμό του λεμονιού, κατεβάζουμε από τη φωτιά και αφού κρυώσει η βυσσινάδα τη βάζουμε σε καθαρά και στεγνά μπουκάλια.

•         Στο ποτήρι μας βάζουμε 1-2 δάχτυλα βυσσινάδα και αραιώνουμε με νερό.

Πηγές

1. Άρθρο εφημερίδας << Καθημερινή >>
2. www.artofwise.gr
3. http://www.attiki-pittas.gr/el/sintages/zaxaroplastiki/54-skaltsounia-apo-to-kasteli-ths-krhths
4. http://www.sintagespareas.gr/sintages/gliko-triantafillo-magiatiko.html
5. http://www.sintagespareas.gr/sintages/bissinada.html