Λαογράφοι Α2 σελ. 80 -112

ΕΡΓΑΣΙΑ ΛΑΟΓΡΑΦΩΝ Α΄2               σελ. 80-112

1.    Τοπικές λαϊκές δοξασίες-θρύλοι-παραδόσεις.

(Νικόλαος Κουντούρης)

Η Κρήτη έχει μερικές χαρακτηριστικές παραδόσεις. Μερικές από αυτές είναι:

·        Η Μουσική στην Κρήτη

Το αντιπροσωπευτικό μουσικό όργανο της Κρήτης ,η ξακουστή Λύρα. Ο μουσικός σκοπός που βγαίνει μέσα από την λύρα συνοδεύεται από τραγούδι.

Υπάρχουν 3 κατηγορίες τραγουδιών στην Κρήτη: Τα ριζίτικα, οι μαντινάδες και τα ιστορικά.

Η μουσική και τα τραγούδια συνοδεύονται και από τον κρητικό χορό.

·        Οι χοροί της Κρήτης

Οι χοροί της Κρήτης εκφράζουν την λεβεντιά του κρητικού λαού. Οι χοροί στην Κρήτη έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα και θεωρούνται εξέλιξη του λατρευτικού λαβυρινθιακού χορού όπου ο Θησέας μετέφερε στην Ηπειρωτική Ελλάδα, όπου και χορεύονταν σε ανάμνηση της νίκης του πάνω στον Μινώταυρο.

Σήμερα στην Κρήτη υπάρχουν πέντε είδη χορού: ο σιγανός, ο πεντοζάλης, ο συρτός, ο καστρινός και η σούστα.

·        Δοξασίες στην Κρήτη

Ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας είναι ο γνωστότερος από τους ήρωες των ακριτικών τραγουδιών και πρωταγωνιστής ενός έμμετρου αφηγηματικού έργου του 11ου-12ου αι., το οποίο είναι γνωστό ως Διγενής Ακρίτης ή Έπος του Διγενή Ακρίτη. Σύμφωνα με τον μύθο ήταν ένας από τους Ακρίτες, τους φρουρούς των Βυζαντινών συνόρων και απέκτησε το προσωνύμιο Διγενής εξαιτίας της εθνικής καταγωγής του: η μητέρα του ήταν κόρη βυζαντινού στρατηγού και ο πατέρας του εμίρης από την Συρία.

·        Θρύλοι της Κρήτης

Στο Νεραϊδόσπηλιο των Αστρακών, το οποίο είναι μέσα στο φαράγγι του Καρτερού Κρήτης, εδώ και χρόνια υπάρχουν ιστορίες για "νεράιδες".Τα μικροσκοπικά πλάσματα χρησιμοποιώντας τις μαγικές τους ικανότητες, εκπληρώνουν κάθε επιθυμία των θνητών που προσπαθούν να πιουν από το "αθάνατο" νερό τους. Λένε ότι όποιος ξεδιψάσει από το σπήλαιο αυτό, διώχνει μια για πάντα λύπες και δυσάρεστα γεγονότα!

2.    Θρησκευτική πίστη: συνήθειες, γιορτές, συμβολισμός βαπτιστικών ονομάτων κ.ά.

(Παναγιώτης Μαδούρος)

Στα κεφάλαια που είχαμε προς λογοτεχνική μελέτη παρουσιάζονται αρκετά σημεία που αφορούν στη θρησκευτική πίστη. Γίνεται αναφορά στις συνήθειες των ανθρώπων αλλά και σε θρησκευτικές γιορτές. Τα πολιτισμικά στοιχεία που παρουσιάζονται όσον αφορά στη θρησκεία είναι υπαρκτά και ισχύουν ακόμα και στις μέρες μας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα/Παρουσιάζονται:

·        η επικείμενη χριστιανική γιορτή της Ανάστασης

·         η έντονη πίστη των ανθρώπων του χωριού στη βοήθεια του Θεού καθώς:

ü   η μάνα του Σίμου κάνει το σταυρό της κάτω από το καντήλι σαν να προσεύχεται να βρεθούν τα τάματα και να λυθεί το μυστήριο

ü   η κυρα Δέσποινα κοιτάει προς το καντήλι και κάνοντας το σταυρό της ζητάει από το Θεό, για να συγχωρεθούν οι αμαρτίες της μάνας της

·         η νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδας καθώς και το βάψιμο των κόκκινων αυγών τη Μ. Πέμπτη,

·         η πίστη των ανθρώπων σε δοξασίες και θαύματα όπως ότι δάκρυσε η Παναγία εξαιτίας ενός κακού ανθρώπου που δεν μετανόησε για τις πράξεις του και η Παναγιά δεν τον συγχωρεί

·         το έθιμο να μαζεύουν τα κορίτσια λουλούδια για να στολίσουν τον Επιτάφιο

·         η συνήθεια των ανθρώπων να μην ανάβουν φωτιά τη Μ. Παρασκευή και το φαγητό εκείνη τη μέρα να είναι χωρίς λάδι

·         το Μυστήριο της Εξομολόγησης

Βαπτιστικά ονόματα που παρουσιάζονται είναι πάλι:

·        του Σίμου που προέρχεται από το Συμεών και σημαίνει πολύτιμος, άργυρος,

·        της Φώτως (Φωτεινή - Θεοφανώ) που προέρχεται από το αρχαίο επίθετο φωτεινός και τη Θεία Φώτιση

3.    Γεωγραφία (εντοπισμός στο χάρτη, διαμόρφωση εδάφους, καιρικές συνθήκες)-τοπωνύμια-χλωρίδα (βότανα)-πανίδα στο νησί.

(Δημήτρης Μαρίνος - Ευτύχης Κονταδάκης - Χρήστος Ηλιόπουλος)

·        ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

Το χωριό Κόφινας βρίσκεται πάνω σε ένα βουνό που ονομάζεται επίσης Κόφινας (από εκεί βγήκε και η ονομασία του χωριού). Το όρος Κόφινας έχει ύψος 1231 μ. και είναι απρόσιτο, ενώ κοντά στο χωριό υπάρχει ένας γκρεμός που οδηγεί στην θάλασσα.  Δεν είναι λίγο να στέκεσαι στην επίπεδη κορυφή του Κόφινα και από κάτω σου να απλώνεται η νότια ακτή της Κρήτης με κάθε ακρωτήρι και κάθε βαθύ κόλπο ορατό από τις Τρεις Εκκλησιές προς τα ανατολικά μέχρι το Λέντα, τους Καλούς Λιμένες και το Ορος Κεφάλι στα δυτικά.Η ομορφιά αυτή δεν άφησε ασυγκίνητους τους αρχαίους κάτοικους της Κρήτης, τους Μινωίτες, που έφτιαξαν εδώ Ιερό Κορυφής. Αναφέρεται μάλιστα ότι τον Ιανουάριο ο ήλιος φαίνεται να ανατέλλει ακριβώς πάνω από την κορυφή του Κόφινα, όταν κάποιος στέκεται στη μεγάλη αυλή του Ανακτόρου της Φαιστού. Αργότερα η νέα θρησκεία, ο Χριστιανισμός, διαδέχτηκε τις παλιές και στην κορυφή του Κόφινα χτίστηκε το εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού, που γιορτάζει στις 14 του Σεπτέμβρη, όπως και το αντίστοιχο στην κορυφή του Ψηλορείτη.

·        ΚΛΙΜΑ

Το κλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται εύκρατο μεσογειακό και ιδιαίτερα ξηροθερµικό, µε την ηλιοφάνεια να καλύπτει το 70% των ηµερών του έτους. Ο χειµώνας είναι ήπιος, και ο καιρός από το Νοέμβριο µέχρι το Μάρτιο χαρακτηρίζεται κρύος, όχι όµως παγερός, και βρέχει συχνά. Μακριά, στα όρια του νομού, διακρίνονται τα Λευκά Όρη, τα οποία  ασπρίζουν στις αρχές Νοεµβρίου από χιόνι που διατηρείται µέχρι τα τέλη  Μαίου. Τον Απρίλιο ο καιρός είναι γλυκός κι ευχάριστος και είναι λίγες η φορές που η λιακάδα µπορεί ξαφνικά να αντικατασταθεί από λίγη βροχή. Τον Οκτώβριο σπάνια βρέχει, ο καιρός διατηρείται ζεστός και ήπιος και το µπάνιο στην θάλασσα είναι ακόµη ευχάριστο .Ο Μάιος και ο Σεπτέμβριος είναι κατά κανόνα ηλιόλουστοι, αλλά όχι υπερβολικά ζεστοί. Το καλοκαίρι όµως είναι αρκετά ζεστό και ξηρό. Ο Ιούνιος ο Ιούλιος και ο Αύγουστος είναι οι πιο ζεστοί µήνες του χρόνου χωρίς βροχοπτώσεις. Στα ηµιορεινά και τα ορεινά του νοµού, στην περιοχή του χωριού, η θερµοκρασία είναι χαµηλότερη, ενώ αντίθετα στα νότια παράλια και την πεδινή ενδοχώρα είναι κατά µερικούς βαθµούς υψηλότερη.

·        ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ

Το όρος Κόφινας είναι η ψηλότερη κορυφή των Αστερουσίων, πήρε το όνομα του από το σχήμα της κορυφής του, που από τα βόρεια μοιάζει με κοφίνι βαλμένο ανάποδα.

·        ΧΛΩΡΙΔΑ

Αν κάποιος κοιτούσε από ψηλά την περιοχή, θα παρατηρούσε ένα εντελώς απόκοσμο, άνυδρο και άγριο τοπίο «χαρακωμένο» από δεκάδες μικρά ή μεγαλύτερα φαράγγια και μόνο σε λίγες περιοχές, κάποιες «οάσεις» πρασίνου όπως στη νότια πλευρά του Κόφινα με το θαυμάσιο πευκόδασος ή όπως στην περιοχή του Αγίου Νικήτα με το υπέροχο αυτοφυές φοινικόδασος. Στη δε βόρεια πλευρά του βουνού το τοπίο που θα αντίκριζε κανείς θα θύμιζε αφρικανική έρημο. Αυτό συμβαίνει επειδή τα κατσίκια και τα πρόβατα που διατηρούν εκεί οι κτηνοτρόφοι της περιοχής  είναι τόσα πολλά που το βουνό αδυνατεί να τους προσφέρει αρκετή τροφή, με αποτέλεσμα να τρώνε τα φυτά μόλις ξεπροβάλλουν από το έδαφος. Επίσης, στην κορυφή φυτρώνει ένα ιδιαίτερο δέντρο, η «Μηλίτσα του Κόφινα», που οι καρποί του μοιάζουν με μικροσκοπικά μήλα στο μέγεθος του ρεβιθιού. Τα δέντρα αυτά δεν έχουν καμιά σχέση με μηλιές, αλλά στην πραγματικότητα ανήκουν στο είδος «Σορβιά η Ακανθώδης».

·        ΠΑΝΙΔΑ

Παρότι, λοιπόν, επιφανειακά φαίνεται παντελώς αφιλόξενο αυτό το ιδιαίτερο μέρος, στην ουσία φιλοξενεί κάποια από τα σπανιότερα είδη πτηνών παγκοσμίως και πολλά από τα ενδημικά είδη χλωρίδας και πανίδας της κρητικής υπαίθρου. Μεταξύ των 192 ειδών πτηνών που έχουν καταγραφεί στην περιοχή -κάποια είναι μεταναστευτικά- πρέπει ν’ αναφέρουμε το «μαυροπετρίτη», τη «σκάρα, τον Σπιζαετό ή «φιλάδελφο» και βέβαια τον «κοκαλά», το «βασιλιά» των πτηνών που είναι το σπανιότερο όλων και έπειτα από 20 και πλέον χρόνια παρατηρήθηκε αναπαραγωγική δραστηριότητα, εκεί κάπου στα νότια του βουνού

4.    Μαγειρική στην Κρήτη.

(Βασίλης Δουμπρής - Παύλος Δημάκης)

Στην Κρήτη τα φαγητά ήταν και είναι γενικώς πικάντικα. Στην Κρήτη οι άνθρωποι χρησιμοποιούν γενικώς ελαιόλαδο. Στο ΔΕΝΤΡΟ ΤΟ ΜΟΝΑΧΟ αναφέρει πως όταν ερχόταν ο Στράτος η Νενέ έβαζε στο παξιμάδι πάνω ελαιόλαδο και έτσι έκανε μια σαλάτα παρόλο που τα ντουλάπια ήταν άδεια. Έτσι, τότε οι άνθρωποι το χρησιμοποιούσαν όχι μονό επειδή  ήταν γευστικό αλλά και υγιεινό (αν σκεφτούμε πως αυτό κυριαρχεί στην ανθρώπινη διατροφή και στη Μεσογειακή Διατροφή).

Αίγα με ντομάτες

Υλικά:

1,5 κιλό κρέας αίγας (γίδας)

1/2 ποτήρι λάδι 

1 κρεμμύδι ψιλοκομμένο 

1 κιλό ντομάτες ψιλοκομμένες                

αλάτι και πιπέρι

Εκτέλεση:

1.      Τσιγαρίζουμε το κρέας με το λάδι και το κρεμμύδι, προσθέτουμε τις ντομάτες, το αλάτι, το πιπέρι και λίγο νερό και αφήνουμε το φαγητό να σιγοψηθεί

2.      Αν η αίγα είναι μεγάλη, τη βράζουμε πρώτα με λίγο νερό και, όταν πιει το νερό, ρίχνουμε το λάδι να τσιγαριστεί.

3.      Προσθέτουμε αμέσως και το κρεμμύδι και μετά την ντομάτα και το αλατοπίπερο.